Divine Word Missionaries

Peace and Justice Issues

Contents

▪ Water for Life

▪ El Agua para la Vida

▪ Aqua per la Vita

▪ Wasser als Lebensgut

▪ L'eau pour la Vie

▪ Air bagi Kehidupan

▪ Ilma għall-Ħajja

▪ Water voor het Leven

▪ Woda dla Życia!

▪ Água para Vida!

▪ 생명의물

▪ 生命之水

▪ น้ำ เพื่อ ชีวิต

▪ Voda pre Život

▪ Download booklets

WODA dla ŻYCIA!

W obronie naszej
"Siostry Wody"

Jak osoby zakonne mogą
wyrażać szacunek i troskę o
cenny dar wody

Przygotowała Ekologiczna Grupa
Robocza Promotorów JPIC Rzym,
Włochy - czerwiec 2003

Twoje komentarze, pytania i pomysły są
mile widziane, albo jeśli chciałbyś
otrzymać więcej informacji, prosimy
skontaktować się z nami na adres:
jpicclimatechange@yahoo.co.uk
Strona internetowa: www.ofm-jpic.org/aqua

SPIS TREŚCI

ZOBACZ:

1. Wstęp
2. Kilka faktów dotyczących wody
3. Prywatyzacja wody
4. Pytania do refleksji

OSĄDŹ:

5. oda a Biblia
6. Odnośniki do Pisma Świętego
7. Refleksja teologiczna
8. Odnośniki w dokumentach Kościoła do ekologii
9. Niektóre etyczne wyzwania i wyjątki z tekstu Stolicy Apostolskiej dla Kyoto, 2003
10. Pytania do refleksji

DZIAŁAJ:

11. Dlaczego osoby zakonne powinny zajmować się sprawami ekologii?
12. Kilka rzeczy do zrobienia - osobiście i kolektywnie
13. Pytania do refleksji
14. Liturgia o tematyce wody

15. Źródła na temat wody - strony internetowe w różnych językach

Woda jest niezbędna dla utrzymania Ziemi i jej mieszkańców.

Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych ogłosiło rok 2003 Międzynarodowym Rokiem Słodkiej Wody, aby zwrócić uwagę świata na kryzys wokół najcenniejszego zasobu, jakim jest woda.

Na czym polega kryzys wody? Niektórzy powiedzieliby, że dotyczy on niedoboru wody oraz wzrostu ludności. Inni powiedzieliby, że dotyczy on dystrybucji, marnowania wody i braku szacunku dla wody w materialistycznym i konsumpcyjnym społeczeństwie. Jeszcze inni powiedzieliby, że dotyczy on prywatyzacji wodociągów i rzywłaszczania ich sobie. 95% usług wodociągowych jest jeszcze we władaniu sektora publicznego. Każdy bywatel ma przysługujące mu z tytułu urodzenia prawo do korzystania z wody, jak również do opieki zdrowotnej i kształcenia. Dostęp do tych podstawowych dóbr nie jest sprawą wyboru ale sprawą prawa człowieka.

Jednakże mimo długich dyskusji i negocjacji wewnątrz trzech "Światowych Forów Wody" w latach 1996, 2000 i 2003, na Międzynarodowej Konferencji Słodkiej Wody i dyskusji w Organizacji Narodów Zjednoczonych, prawo to musi jeszcze być formalnie uznane przez wspólnotę międzynarodową. Nie było konsensu w tej sprawie na Światowym Forum w Kyoto w marcu 2003 r., dotyczącym wody, ani na Szczycie G8 w Evian (1-3 czerwca 2003) w jego Planie Działania na korzyść Wody, choć siedmiu wśród przywódców G8 reprezentowało kraje chrześcijańskie. To w Kyoto Watykan ponowił i opracował swoje silne poparcie dla prawa do korzystania z wody. Wyjątki z tego watykańskiego dokumentu zostaną przedstawione niżej w obecnej broszurze.

Ludzie nie mają alternatywy, nawet gdy wzrost cen wody zagraża ich dostępowi do niej. Dlatego zabezpieczenie tych dóbr nie może być pozostawione siłom rynku. Woda z samej swej natury nie może być uważana jako wyłącznie towar wśród innych towarów. Katolicka myśl społeczna zawsze podkreślała, że obrona i zabezpieczenie pewnych wspólnych dóbr, takich jak naturalne i ludzkie środowiska, nie mogą być zapewnione zwyczajnie przez siły rynku, ponieważ dotyczą one fundamentalnych potrzeb człowieka, które wymykają się logice rynku (por. Centesimus Annus, 40).

Obecna broszura, stosująca metodę "zobacz, osądź i działaj", ma na celu dostarczenie jasnych informacji o sprawach dotyczących wody. Jest to druga broszura w serii na temat spraw środowiskowych, opracowana przez roboczą grupę promotorów Międzynarodowej grupy JPIC (ds. Sprawiedliwości, Pokoju i Harmonii Stworzenia) z siedzibą w Rzymie.

Naszym ogólnym celem jest zachęcenie wspólnot zakonnych do takich stylów życia, które by pomagały do podtrzymywania wszelkiego życia. Pierwsza broszura była poświęcona Zmianie Klimatu i Ocieplaniu się Świata (www.ofmijpc.org/globalwarming). Istnieje już bogactwo dostępnych informacji na temat wody, dlatego nie zamierzamy dawać wyczerpującego exposeé na temat wszystkich aspektów tego tematu. Znaki czasu wzywają nas do środowiskowego nawrócenia. Mamy nadzieję, że obecna broszura będzie krokiem naprzód w tym kierunku.

Główne pytanie brzmi: Dlaczego powinniśmy być bardziej zaangażowani w tę sprawę oraz w inne sprawy związane ze Społeczną i Środowiskową Sprawiedliwością? Woda jest podstawowym żywiołem nie tylko dla uprawy zbóż i hodowli zwierząt, ale także dla samych ludzi, dla ich przeżycia. Jednak niedobór wody rozciąga się daleko. Na licznych wiejskich terenach obniża się poziom wód gruntowych, studnie bywają zanieczyszczane, i gwałtownie maleje dostęp do wody pitnej. Konkurencyjne domaganie się zasobów wody przy nawadnianiu, przemysł oraz miejscy konsumenci domowi - często sprzyjają silniejszym, zaś mniej silni pozostają spragnieni. Bezczynność z naszej strony będzie miała głębokie następstwa dla życia we wszelkich jego postaciach, a zwłaszcza dla słabych mieszkańców naszej podatnej na zranienia Matki Ziemi.

Kilka faktów o wodzie...

Poeta Samuel Taylor Coleridge w swoim utworze "The Ancient Mariner" (=Starożytny żeglarz) mówi: "Woda, wszędzie woda, lecz ani kropli do picia". Dlaczego musimy zacząć skutecznie działać w sprawach wody? Słodka woda jest dziś coraz bardziej niewystarczająca. Raport ONZ-u dotyczący Rozwoju zapowiada, że "do połowy obecnego stulecia, w najgorszym wypadku 7 miliardów ludzi w 60 krajach będzie cierpieć na niedobór wody, a co najmniej 2 miliardy ludzi w 48 krajach.

1. Prawie 98% wody na planecie Ziemi to woda słona, nie nadająca się do spożycia dla ludzi. Mniej niż 1% wszystkiej słodkiej wody jest dostępny dla naszego użytku; większość takiej wody jest zamknięta w polarnym śniegu i lodzie!². Mówiąc inaczej: Na sto litrów wody, mniej niż pół łyżeczki słodkiej wody nadaje się do użytku dla ludzi.
2. Od 1900 roku spożycie wody w świecie wzrosło prawie dziesięciokrotnie. Przewiduje się, że w najbliższych 30 latach ludność świata wzrośnie o 45%, podczas gdy, według szacunku, ubytek słodkiej wody wzrośnie do 10%
3. Obecnie szacuje się, że na skutek zmian klimatycznych niedobór wody w świecie wzrośnie o około 20%³.
4. Inne czynniki mające wpływ na ubytek wody, to: i) degradacja zbiorników wodnych: wód gruntowych, rzek, terenów mokrych i zatok; ii) nierówność dystrybucji; iii) konflikty między państwami; iv) prywatyzacja.
5. Według Raportu Narodów Zjednoczonych z 1998 r. o Ludzkim Rozwoju, trzy piąte z 4.4 miliardów ludności w rozwijającym się świecie nie ma dostępu do podstawowych środków sanitarnych, a prawie jedna trzecia nie ma dostępu do czystej wody.
6. Wśród Celów Rozwoju w roku Milenijnym 2000, Zebranie Ogólne ONZ-u uchwaliło zmniejszenie do 2015 roku o połowę ludzi (wtenczas 1.2 miliardy), pozbawionych dostępu do bezpiecznej wody. Później Szczyt Świata na temat Trwałego Rozwoju, w 2002 roku uchwalił podobny cel do osiągnięcia do roku 2015 w zakresie wprowadzenia urządzeń sanitarnych (których pozbawionych jest około 2.4 miliarda ludzi).
7. Zużywanie wody w świecie wygląda następująco: rolnictwo: 70%, przemysł: 22%, gospodarstwa domowe: 8%⁴.
8. Ukryte zużywanie wody: Przeciętnie ilość wody (w litrach) potrzebnej do wyhodowania 1 kg ziemniaków wynosi (1000), kukurydzy (1.400), kurczaków (4.600) oraz wołowiny (42.500)⁵.
9. Więcej niż połowa wielkich rzek świata jest poważnie wyczerpywana i zanieczyszczana, zaś 25 milionów ludzi w 1998 roku opuściło swoje domy z powodu skażenia i wyczerpania dorzeczy, po raz pierwszy przewyższając liczebnie uchodźców wojennych⁶.
10. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Żywności i Rolnictwa (FAO) oszacowała, że 100 turystów zużywa w ciągu 55 dni tyle wody, ile potrzeba do wyprodukowania ryżu dla żywienia 100 lokalnych mieszkańców przez 15 lat^7.
11. Tyfus, malaria, dunga, cholera i inne choroby mające związek z wodą, powodują rocznie śmierć około 5 milionów ludzi. To oznacza, że w każdej minucie dnia gdzieś na świecie umiera niepotrzebnie dziesięć osób, zwykle dzieci⁸.
12. Porównanie spożycia wody w ciągu jednego dnia: The Gambia (4.5 litrów), Mali (8.0), USA (500), Anglia (200). Zalecanym podstawowym wymaganiem na osobę jest 50 litrów, ale można też poprzestać na 30 litrach⁹.
13. Woda a zabezpieczenie żywnościowe: W Orędziu na Światowy Dzień Pokoju 2002 roku¹⁰ http:/www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/messages/peace/index.htm Papież Jan Paweł II napisał, że "woda jest podstawowym czynnikiem zabezpieczenia żywności". Stosując opracowywanie komputerowe, raport Międzynarodowego Instytutu Badań Polityki Żywnościowej (IFPRI)¹¹ http://www.ifpri.orgh/pubs/fpr/fprwater2025.pdf zapowiada, że do 2025 roku niedobór wody spowoduje rocznie straty 350 milionów metrycznych ton potencjalnej produkcji żywności - nieco więcej niż cała ilość aktualnego ziarna zbóż w USA. Innymi słowy, teraz okazuje się, iż jednym z głównych czynników ograniczających w przyszłości produkcję żywności będzie woda.
14.  W rozwiniętym świecie zużywa się rocznie przeciętnie 15.000 litrów wody na usunięcie ludzkich odchodów jednej osoby (35 kg ekskrementów i 500 litrów uryny)¹².

15. "Około 25% wody butelkowanej to wyłącznie woda z kranu i według testów przeprowadzonych w USA przez Radę Obrony Bogactw Naturalnych (NRDC) woda ta naruszała, w co najmniej jednym przykładzie, wymagany standard lub przekraczała wytyczne mikrobiologicznej czystości"¹³.
16. Przemysł butelkowania wody czerpie zyski ze sprzedaży tego powszechnego bogactwa, kosztem środowiska. Pompowanie może wysuszyć źródła, zniszczyć miejsca zamieszkane, zdewastować ekosystemy i odwodnić akwifery. Wyroby plastykowe stanowią dziś najszybciej rozwijający się sektor lawiny odpadów, i obecnie stanowią one więcej niż 25% całej masy materiałów odprowadzanych co roku na wysypiska śmieci¹⁴.
17. Grupa Perrier, będąca w posiadaniu Nestle'a jest dwukrotnie większa od następnej z kolei co do wielkości spółki butelkowania wody. Nestle jest w blisko 30% właścicielem rynku wody butelkowanej. Danone zajmuje 15% rynku, zaś po nim następnymi są Pepsi i Coca-Cola. Przemysł wody butelkowanej jest obecnie wart 22 miliardy dolarów, a niektórzy eksperci szacują jego siłę wzrostu do 30% rocznie¹⁵.

Istnieją przepowiednie, że do 2025 roku dwie trzecie ludności świata nie będzie miała dostępu do wystarczającej ilości wody pitnej. Liczne wielonarodowe spółki widzą ten "kryzys" dla ludzkości jako korzystną okazję ekonomiczną. Fortune Magazin, maj 2000, notuje: "Woda zapowiada, iż będzie dla 21 wieku tym, czym był olej dla wieku 20, cennym artykułem handlu, który decyduje o bogactwie państw". Jednak w przeciwieństwie do oleju, woda nie ma środka zastępczego!

Dla większości ludzi woda nie jest uważana za "towar dla handlu", który się kupuje i sprzedaje. Woda była zawsze uważana jako "majątek publiczny", ponieważ jest ona koniecznie potrzebna nie tylko dla życia człowieka ale i dla życia zwierząt i roślin, jak również dla życia samej planety. Dlatego systemy publiczne i komunalne są odpowiedzialne za usługi wodociągów.

Według Światowej Organizacji Handlu¹⁶ i jej Generalnego Porozumienia w sprawie Handlu w dziedzinie Usług (GATS)¹⁷, wodociągi przechodzą pod nowy zestaw przepisów. Przepisy te umożliwiają wielonarodowym korporacjom "kupowanie i sprzedawanie" praw wody w kraju, w którym zechcą. Proszę rozważyć następujące przykłady:

• Eksporty wodne Alaski otrzymały kiedyś propozycję holowania lodowców z Alaski do Arabii Saudyjskiej.
• Szwajcarska wielonarodowa korporacja Nestle, właścicielka 68 spółek butelkowanej wody, pompuje wodę z jeziora Michigan w Stanach Zjednoczonych z zyskiem około 1,8 milionów dolarów dziennie. Sześćdziesiąt pięć procent tej wody wywozi się stamtąd dużymi ciężarówkami i sprzedaje na innych miejscach.
• W 1998 roku korporacja kanadyjska otrzymała zezwolenie na wywóz co roku około 156 milionów litrów wody z Jeziora Superior i jej sprzedaż w Azji. Propozycja ta została ostatecznie odrzucona z powodu publicznego i politycznego oburzenia¹⁸.

Pierwsza wielka wojna o wodę w 21 wieku miała miejsce w Boliwii, gdy Bank Światowy odmówił odnowienia pożyczki 25 milionów dolarów, jeśli usługi wodne nie zostaną sprywatyzowane. Po sprzedaniu Bechtel'owi - silnej korporacji Stanów Zjednoczonych - publicznej elektrowni wodnej w mieście Cochabamba, ceny wody natychmiast wzrosły. Mieszkańcy Cochabamby protestowali całymi dniami w masowych demonstracjach ulicznych, co ostatecznie doprowadziło do strajku generalnego, który zamknął gospodarkę miasta, i Bechtel był zmuszony opuścić kraj. W chwili, gdy o tym piszemy, Bechtel zaskarża rząd Boliwii w "tajnej rozprawie" Światowej Organizacji Handlu (WTO), o 25 milionów dolarów!

Bank Światowy oraz Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) w wielu wypadkach udzielają nowych pożyczek pod warunkiem prywatyzacji wody i innych usług! "Przypadkowa inspekcja pożyczek Funduszu Międzynarodowego w 40 krajach w 2000 roku wykazała, że 12 krajów miało warunkowe pożyczki, wymuszające prywatyzację wody. Ogólnie są to kraje Afryki, najmniejsze, najuboższe i cierpiące na skutek długów. Każdego roku w Afryce umiera ponad 5 milionów ludzi na skutek wielkiego braku dostępu do wody". (Global Water Grab pamphlet [=Pamflet o grabieży wody świata], Polaris Institute (www.polarisinstitute.org))

Ostatnio Holenderski Dziennik Finansowy zamieścił artykuł informujący, że "Unia Europejska wywiera presję na rozwijające się kraje, aby odstąpiły swoje zapasy wody europejskim korporacjom". Artykuł ten mówi, w jakich sektorach w innych krajach Światowej Organizacji Handlu Unia Europejska stara się o dostęp do rynku, w ramach GATS i ważnych przyszłych negocjacji pod zwierzchnictwem tak zwanego Doha Round Św iatowej Organizacji Handlu (WTO). Europejskie korporacje wody pitnej, jak Suez¹⁹, Vivendi i Thames Water są zainteresowane zagarnięciem publicznych zasobów wody pitnej w rozwijającym się świecie.

Otóż, co się dzieje: legalne umowy pod zwierzchnictwem WTO zezwalają na swobodny i nieregulowany przepływ towarów, usług i kapitału przez granice państw. Rządy podpisują się pod zagarnianiem z ich własnego kraju zasobów wody w zamian za obniżenie długu, za obietnicę dostępu do rynku i za pomoc zagraniczną. Obywatele zaś wtedy muszą kupować wodę po wysokiej cenie.

Ponieważ instytucje te (WTO, IMF) coraz bardziej przejmują ekonomiczną i społeczną taktykę podejmowania decyzji danego państwa, musimy zadać pytanie, gdzie społeczeństwo nakreśla granicę między tym, jakie towary i usługi winny być chronione, bo są koniecznie potrzebne mężczyznom, kobietom czy dzieciom, by mogli prowadzić życie godne człowieka, kontra nakazowi biznesu, który dąży do osiągania maksymalnego zysku?

1. Który z faktów o wodzie jest dla ciebie największym wyzwaniem/budzi niepokój, i dlaczego?
2. Które z tych faktów dotyczą najbardziej twojego terenu i kraju?
3. Które z tych faktów dają ci najwięcej nadziei i dlaczego?
4. Jak ty i twoja wspólnota przyczyniacie się do zmniejszenia "problemu wody"?
5. Co czujesz w związku z opanowywaniem zasobów wody przez przedsiębiorstwa prywatne? Podziel się.

W pierwszych wiekach swej bytności w Palestynie, ludowi żydowskiemu nie udało się nigdy zająć brzegu morza. Nie byli ludem plaży i morza. Morze ze swymi falami i tajemniczą głębią budziło w nich lęk.

Ludzie ci mieszkali bardziej na centralnych terenach górzystych i byli zależni od wody deszczowej i źródlanej. Woda spada z wysoka, z nieba, w deszczowe dni. Woda źródlana pochodzi z dołu, z ziemi. Poza tym, obojętnie jaki kierunek się wybierze, czy na miejscu, czy w dal, jest pewne, że spotka się wodę, w morzu. Woda istnieje w górze, na niskości i obok. Wychodząc z tej doświadczalnej obserwacji, Żydzi utworzyli obraz stworzenia. Drugiego dnia Bóg oddzielił wody nad sklepieniem od wód pod sklepieniem i utworzył przestrzeń. Trzeciego dnia tu na niskości Bóg oddzielił suchy ląd od lądu zalanego wodą i sprawił, że ukazała się ziemia. Przepiękny psalm 104 opisuje jak Bóg po mistrzowsku opanował wodę i oddał ją na służbę życia.

Zanim lud osiedlił się na lądzie w 13 wieku przed Chrystusem, był ludem koczowniczym, wędrującym po pustyni i szukającym źródeł w środku pustyni. Jezus jest Dobrym Pasterzem i prowadzi swoje owce do źródeł życia wiecznego (Ps 23; J 10).

Gdy w 587 roku przed Chrystusem upadła monarchia, a tradycyjne znaki obecności Boga, świątynia, posiadanie ziemi, ofiary, kapłaństwo i Jerozolima zostały zniszczone, wielu mówiło: "Bóg nas opuścił i zapomniał o nas". Ale Jeremiasz odpowiedział: "Bóg nie zapomniał! Bóg nie złamał przymierza z nami!" - "Skąd to wiesz?" pytali go. "Ponieważ deszcz pada nadal w odpowiednim czasie, rzeki nadal płyną do morza nawadniając ziemię..." (por. Jr 31,35-37; 33,19-26).

Woda jest dobra dla oczyszczenia, dla ugaszenia pragnienia, nawodnienia roślin, pływania, dla odświeżenia, przygotowania żywności i dla wielu innych celów. Życie bez wody nie jest możliwe.

Kobieta samarytańska codziennie czerpała wodę ze studni dla ugaszenia swego pragnienia. Rozmawiając z Jezusem, odkryła inne źródło, źródło w sobie, tryskające ku życiu wiecznemu (J 4,14). "Szczęśliwy człowiek, który... ma upodobanie w Prawie Pana, nad Jego Prawem rozmyśla dniem i nocą. Jest on jak drzewo zasadzone nad płynącą wodą, które wydaje owoc w swoim czasie, a liście jego nie więdną: co uczyni, pomyślnie wypada" (Ps 1).

Teksty źródłowe w Piśmie Św.: Niektóre teksty, które mówią o wodzie, oraz ich symbolizm:

• Jan 7,37-39, obietnica wody żywej.
• Jan 4,7-14, woda życia w rozmowie z kobietą samarytańską.
• Ezechiel 47,1-12, piękna wizja wody wypływającej ze świątyni i nawadniającej wszystko.
• Apokalipsa 7,17, baranek, który prowadzi do źródeł wód życia.
• Apokalipsa 22,2, rzeka, która płynie z Nowego Raju, wzbudzając wszędzie życie.
• Księga Rodzaju 2,10-13, rzeka ziemskiego Raju, która daje początek czterem rzekom świata.
• Psalm 107,23-30, Bóg ucisza burze wód morskich (por. Mk 4,35-41).

Woda jest odwieczną rzeczywistością, której ważność i symbolizm dotyka każdej płaszczyzny istnienia. Starożytny mit i nowoczesna wiedza zbiegają się razem, uznając wodę jako kolebkę życia, płyn owodniowy, który zawiera w sobie embrion ewolucji i wzrostu. Jako podstawowy składnik wszelkiego organicznego materiału, woda jest konieczna dla istnienia wszystkich żywych istot, ludzi, zwierząt i roślin.

Obecność wody zapewnia życie i wzrost; jej brak zapowiada śmierć i zniszczenie. Woda odświeża i odnawia: woda ożywia i przywraca siłę słabym i znużonym członkom; fontanna chłodzi i uspokaja ducha, gdy jest niespokojny i udręczony; kąpiel oczyszcza ciało, które jest zabrudzone i skażone. Nic dziwnego, że ludzie na czas wypoczynku wybierają miejsca blisko wody, by się odnowić i odświeżyć.

Woda ma swój cykl, na który my nie mamy wpływu. Deszcz, który pada na wszystkich, bogatych i ubogich, przypomina nam o tym, że stworzenie jest darem powierzonym naszej opiece. Woda nie należy do nikogo w sposób szczególny, ale jest darowana w sposób wolny dla dobra wszystkich. Ilekroć polityka czy ekonomia usiłują zablokować ogólny dostęp do korzystania z tego powszechnego prawa, wtedy naturalny porządek rzeczy jest zachwiany. "Główna trudność odnośnie wody dzisiaj to nie jej absolutna niewystarczalność, ale raczej jej dystrybucja i źródła. Dostęp do wody i pozbawienie jej leżą u podłoża większości decyzji dotyczących wody. Stąd coraz bardziej dostrzega się w świecie łączenie polityki wodnej z etyką."²²

W tradycji judeochrześcijańskiej bogaty symbolizm wody jest przepiękne streszczony w "Modlitwie nad wodą chrzcielną". Na samym zaraniu stworzenia Duch Boga unosił się nad wodami, czyniąc je źródłem wszelkiego dobra. Wody wielkiego potopu były znakiem wód chrzcielnych, symbolem przyszłego życia, końca grzechu i nowego początku dla całego stworzenia. Przez wody Morza Czerwonego Bóg wyprowadził Izraela z Egiptu. W wodach chrztu nowy Lud Boży zostaje wyzwolony z niewoli grzechu. Przez rzekę Jordan Bóg przeprowadził swoich wybranych do ziemi Kanaan, by tam mogli żyć w jedności i pokoju. Poprzez wody chrztu, pielgrzymi lud Boży wchodzi do ziemi obiecanej, gdzie panuje sprawiedliwość i harmonia. Prorocy głosili przyszłe oczyszczenie, które stworzy nowe serce i da nowego ducha. Jan Chrzciciel głosił chrzest na odpuszczenie grzechów i w sposób obrazowy ukazał jutrzenkę odkupienia poprzez swój ryt umywania.

Dla dopełnienia swojego chrztu Jezus umarł na krzyżu, i gdy woda i krew wypłynęły z Jego boku, otworzył nam drogę do zbawienia.

Chrzest nie jest rytem przejścia do uprzywilejowanego klubu. Jest on przede wszystkim zobowiązaniem się do służby naszym siostrom i braciom oraz do ukazywania świętości naszego Boga i Ojca, tak jak czynił to Jezus. Jest to sakrament, poprzez który wierzący wyrażają swoje zobowiązanie do życia jako napełniona Duchem Świętym wspólnota, która chce antycypować pełnię życia, jaką Bóg zachowuje dla całego stworzenia.

• Orędzie Jana Pawła II na Światowy Dzień Pokoju (1 stycznia 1990)
• Katechizm Kościoła Katolickiego: 299-301; 339-341; 344
• Encyklika Populorum Progressio, 22, 23-24, 69
• Encyklika Centesimus Annus, 37-38
• Encyklika Laborem Exercens, 4
• Mater et Magistra, 196, 199
• Octogesima Adveniens, 21
• Konstytucja Dogmatyczna Lumen Gentium, § 36
• Konstytucja Duszpasterska Gaudium et Spes, § 34
• Synod Biskupów: Sprawiedliwość w świecie, rozdział 1 §2
• Encyklika Evangelium Vitae, § 42
• Adhortacja Apostolska Vita Consecrata, § 90
• Adhortacja Apostolska Ecclesia in America, § 25
• Adhortacja Apostolska Ecclesia in Asia, § 41
• Adhortacja Apostolska Ecclesia in Oceania, § 31
• "Woda, źródło życia i dar dla wszystkich", Boliwijska Konferencja Biskupów, w Cochabamba, 12 lutego 2003 (w jęz. hiszpańskim).

1. Dostęp do czystych i wystarczających zapasów wody jest prawem człowieka:
   • "Woda jest wspólnym dobrem ludzkości. To jest podstawa dla współpracy w kierunku polityki wodnej, która daje pierwszeństwo ludziom żyjącym w ubóstwie..."
   • "Postawienie osoby ludzkiej w centrum musi być pierwszą rzeczą we wszelkich rozważaniach..."
   • Wodociągi w wielu rozwijających się krajach są jednak wciąż zwyczajnie niewystarczające w zaopatrywaniu ludzi w bezpieczną wodę. Sytuacja jest tak zła, że nie zostanie ona przezwyciężona bez wzmożonego rozwoju pomocy i prywatnego inwestowania z zewnątrz".
   • "Fundusze zyskane dzięki obniżeniu długów mogłyby być dobrze wykorzystane na poprawę wodociągów".
2. Prywatyzacja a dobro wspólne: istnieją niebezpieczeństwa, jeśli uważa się wodę tylko jako jeszcze jeden towar do sprzedania na rynku.
   • "Zasada powszechnego przeznaczenia dóbr stworzenia potwierdza, że ludzie i kraje, łącznie z przyszłymi pokoleniami, mają prawo do podstawowego dostępu do tych dóbr...".
   • "Okazało się, że ogromnie trudno jest osiągnąć właściwą równowagę między partnerstwem publiczne-prywatne, i popełniono tu poważne błędy".
   • "... należy koniecznie położyć nacisk na umożliwienie lokalnym zarządom i lokalnym wspólnotom zarządzania zapasami wody. Zarządzanie wodą powinno być oparte na zasadzie udziału użytkowników, osób planujących i tych, którzy opracowują taktykę na wszystkich szczeblach".
   • "W każdym ustanawianiu udziału prywatnego sektora w sektorze państwowym musi istnieć ogólna równość między stronami, pozwalająca na decyzje oparte na informacjach i zdrowych porozumieniach. Podstawową troską jest zapewnienie, aby skuteczne i wiarygodne starania o zapewnienie zaopatrzenia w wodę nie spowodowały niewłaściwych następstw dla ubogich i rodzin o niskich dochodach".
3. Harmonia stworzenia: Chrześcijanin jest powołany, by sprzyjał rozwojowi środowiska i je chronił, nie tylko dla dobra ludzkiej wspólnoty, ale dla harmonii całego stworzenia
4. Zasada zapobiegania: Zapobieganie szkodom jest najlepszą metodą ochrony środowiska i strategii sprzyjającej ubogim.
5. Zasada ostrożności: Zanieczyszczenie jest nie do przyjęcia. Muszą być podejmowane decyzje i działania dla uniknięcia możliwości poważnej i nieodwracalnej szkody w środowisku, nawet gdzie wiedza naukowa jest niewystarczająca lub nie rozstrzygająca sprawy do końca.
6. Zasada płacenia za zanieczyszczenie: Wyrządzający szkodę powinni ofiarom wypłacić odszkodowanie a także zapłacić za stratę wyrządzoną w środowisku.
7. Słuszne oburzenie: Wiadomość o degradacji środowiska i wykluczeniu z dostępu do wody, oraz o niebezpieczeństwach nieodłącznych od handlowania wodą na korzyść uprzywilejowanych, powinno wywoływać oburzenie ze strony wyznawców Jezusa.
   • "Dla użytkowników wody żyjących w ubóstwie ...(jest to) prawo od którego zależy ich życie".
   • "Ci nieliczni, posiadający środki do zawładnięcia, nie mogą niszczyć lub wyczerpywać tego bogactwa, które jest przeznaczone do użytku wszystkich. Silne międzynarodowe gałęzie handlu, publiczne i prywatne, muszą dostosować swoje programy tak, by służyły potrzebom ludzi, a nie panowaniu nad nimi".

1. Opisz (w kilku słowach), jakie stanowisko - twoim zdaniem - zajmuje Kościół w odniesieniu do wody?
2. Jak odpowiada temu rynkowa etyka podażu i popytu?
3. Czy przypominasz sobie jakąś najnowszą wypowiedź Kościoła (lokalnego czy międzynarodowego), albo komentarz dotyczący środowiska w ogóle, a wody w szczególności? Jakie reakcje wywołały one w twojej wspólnocie?
4. Czy któraś z ostatnich kapituł twojego Zgromadzeniu sformułowała jakąś wypowiedź na temat Harmonii Stworzenia?

Woda jest czynnikiem kluczowym w zdumiewającej zdolności ziemi do wchłaniania bólu, do odnawiania się. Ale dzisiejszy atak jest przytłaczający i stawia przetrwanie ludzkiego gatunku w stan ryzyka. Podczas gdy system hydrologiczny się rozkrusza, miliony ludzi cierpią, bo odebrano im ich prawo do wody. My mamy możność bronienia zarówno naszych braci i sióstr jak i samej przyrody.

Papieski dokument o znaczeniu przełomowym, poświęcony wyłącznie środowisku i sprawom rozwoju, zatytułowany "Pokój z Bogiem Stwórcą, Pokój z całym stworzeniem" (1 stycznia 1990), mówi: "Szczególnie chrześcijanie są świadomi tego, że ich szacunek dla przyrody i stworzenia jest istotną częścią ich wiary". (nr 15)²⁴

Harmonia ekologiczna jest istotną częścią wszystkich tradycji wiary i jest ważną sprawą, wokół której można rozwijać dialog, współpracę i wzajemne zrozumienie. Ludzie wiary ze wszystkich tradycji spotykają się razem, przynoszą swoją troskę o ludzkość i o ziemię, która podtrzymuje życie. Pracują razem lokalnie i międzynarodowo dla ochrony cennej wody na planecie i dla ochrony prawa wszystkich ludzi dostępu do wody. Wobec współczesnego kryzysu musimy się łączyć z tymi, którzy nie mają wody lub którym grozi jej brak, oraz z tymi, którzy walczą o sprawiedliwość wśród ludzi i o przetrwanie tego cennego zasobu.

• Profetyczny wymiar życia zakonnego wzywa nas do prostego stylu życia i szacunku wobec całego stworzenia.
• Wiele osób zakonnych jest zaangażowanych w sprawy dotyczące wody, ponieważ osoby te pracują wśród wspólnot nie mających dostępu do słodkiej wody!
• Jesteśmy ludźmi, którzy potrafią odczytywać "znaki czasów".
• Jesteśmy wezwani do nieustannego procesu rozeznawania.
• Mamy źródła i utworzone sieci działania oraz sposoby przekazywania wiadomości i ostrzeżeń o tym zagrożeniu życia.
• Na mocy naszej duchowości i charyzmatu mamy obowiązek doprowadzać do pojednania i przywracać harmonię.
• Jesteśmy ludźmi, którzy wychowali się w etyce dobra wspólnego i w etyce solidarności z tymi, którzy cierpią i którzy potrzebują opieki.

Sposób, w jaki będziemy odpowiadać, będzie zależał od tego, gdzie żyjemy. Dla tych, którzy żyją w społeczeństwach i krajach nacechowanych konsumpcjonizmem i wartościami materialnymi, sposoby życia w harmonii ze stworzeniem będą inne niż tych, którzy żyją w społeczeństwach i krajach, gdzie jest brak podstawowych środków do życia, które byłoby godne człowieka.

• Ile razy widzisz wodę lub jej używasz, pamiętaj, że jest to dar Boży. Ucz się rozwijać postawę szacunku wobec tego niezbędnego płynu. To nie jest zwyczajny towar czy przedmiot, ale raczej "nasza siostra". Rozwijając spojrzenie kontemplatywne, jesteśmy prowadzeni do Stwórcy poprzez rzeczy stworzone: "Pochwalony bądź, Panie mój, przez Siostrę Wodę, która jest bardzo pożyteczna i pokorna, i cenna, i czysta".
• Woda - to życie, życie dla ubogich - życie dla świata.

• Bądź rzecznikiem i obrońcą "wody dla wszystkich" jako prawa człowieka
• Rozwijaj krytyczną świadomość. Bądź ostrożny wobec zaleceń, które pozbawiają. lokalne i państwowe władze odpowiedzialności za sprawy dotyczące wody i przekazują ją spółkom prywatnym, zwłaszcza wielonarodowym.
• Zaangażuj społeczność świecką w planowanie i stosowanie strategii mających na celu ochronę i zachowanie wody.
• Ucz się od wspólnot, które skutecznie rozwiązały problemy dotyczące wody.
• Dowiedz się, kto jest właścicielem spółek wody butelkowanej, sprzedawanej w miejscu twego zamieszkania.

• Pomyśl o niektórych sposobach, dzięki którym mógłbyś oszczędzać wodę w twoim domu. Np. uszczelnij nieszczelne kurki, ogranicz podlewanie trawników i długie prysznice, popieraj alternatywne metody likwidowania ścieków (wysuszanie).
• Przywróć zastosowanie sposobów zbierania wody (tradycyjna wiedza i praktyki), ochraniaj zlewiska, zachęcając do programów zalesiania i do kampanii sadzenia drzew.
• Obudzaj świadomość odnośnie ważności zdrowych łąk, gospodarskich pól, mokradeł i terenów lesistych; jest to najlepsze zabezpieczenie przed niedoborem wody.

• Praw wspólnot lokalnych do gospodarowania ich zasobami wody. Krytycznie kwestionuj liberalizację i komercjalizację usług wodnych i urządzeń sanitarnych.
• Rzecznictwo na płaszczyznach lokalnych, krajowych i międzynarodowych²⁵.
  1. Dowiedz się, jak wygląda zarządzanie wodą w twoim kraju, regionie lub mieście;
  2. Dowiedz się, jaka jest taktyka wodna i sanitarna na twoim lokalnym terenie i w twoim kraju. Zwróć szczególną uwagę na to, jaką postawę zajmuje twój rząd wobec negocjacji GATS;
  3. skonsultuj się z poważanymi organizacjami pozarządowymi (NGOs) lub innymi ekspertami dla zdobycia tych informacji oraz: IV) współpracuj z nimi w obronie podstawowych praw do wody i urządzeń sanitarnych.
• Rzecznictwo w krajach rozwiniętych: Domagaj się usilnie, aby Ministrowie Handlu oraz Europejska Komisja Handlu bronili, jasnym językiem, w negocjacjach GATS wyłączenia z wynegocjowanej na nowo umowy GATS dostępu do wody dla gospodarstwa domowego i podstawowych potrzeb sanitarnych.
• Ogranicz używanie nawozu na trawniki i używaj wyłącznie nawozów wolnych od fosforu. Większość trawników posiada już wszystkie fosfory, które są im potrzebne.

• Stań się inteligentnym konsumentem! Kupuj produkty wtórnego użycia, przyjazne dla środowiska.
• Osobiste nawrócenie: Wybierz jakąś jedną czynność, do której możesz się zobowiązać osobiście, oraz drugą do praktykowania ze swoją wspólnotą. Po jakimś czasie dokonaj ewaluacji tych zobowiązań.
• Nawrócenie strukturalne: Poprzyj jakąś kampanię krajową lub międzynarodową, która ma na celu zapewnienie prawnych ram dla ochrony i dostępu do wody i/lub urządzeń sanitarnych. Po jakimś czasie dokonaj ewaluacji.
• Zmień swoje codzienne zwyczaje i pomóż redukować zanieczyszczanie i zużywanie wody. Korzystaj mniej z samochodu, a więcej z roweru, chodź pieszo albo umawiaj się z innymi posiadaczami samochodu na wspólne udawanie się do pracy, szkoły itp. kolejno samochodem jednego, aby przyczynić się w ten sposób do zmniejszenia wydzielania trujących zanieczyszczeń powietrza, powodujących kwaśny deszcz.
• Używaj zawsze prysznica zamiast kąpieli - jeżeli w ciągu pięciu minut możesz zaoszczędzić do 3.800 litrów wody miesięcznie. Nie myj zębów pod bieżącą wodą -zaoszczędzisz wtedy 15 litrów wody w ciągu minuty; gdziekolwiek używasz wody, zużywaj mniej.
• Przykręć swój licznik temperatury ciepłej wody oraz swój domowy regulator temperatury, by zmniejszyć zużycie energii i osłabić działanie zanieczyszczenia powodujące kwaśny deszcz.
• Dziel się swoją wiedzą i praktykami z innymi!
• CO JESZCZE?

1. Opisz niektóre działania, podjęte lokalnie lub w pobliżu twojego miejsca zamieszkania, mające na celu obronę i ochronę zasobów wody. Kto jest zaangażowany i dlaczego?
2. Jak możesz ty i twoja wspólnota przyczynić się do "rozwiązania problemu wody"?
3. Czy jacyś członkowie/członkinie twojego zgromadzenia pracują w krajach, gdzie woda jest "prywatyzowana"? Dowiedz się od nich, co się dzieje. Zapytaj, czy prosi się o jakieś działanie wspólnotę międzynarodową.

Zapraszamy cię do spotkania we wspólnocie lub ze swymi przyjaciółmi/kami dla refleksji i modlitwy, przy wykorzystaniu poniższego wzoru. Wybierz jakieś proste miejsce na waszą modlitwę i przygotuj naczynie z wodą.

WEZWANIE DO MODLITWY: Boże Stworzycielu, Twój Duch unosił się nad wodami. Ty sprowadzasz morza na ich miejsce i nadajesz kierunek strumieniom. Ty posyłasz deszcz na ziemię, aby dawała życie; wielbimy Cię za dar wody. Daj nam takie uczucie zadziwienia i rozkoszy w tym i we wszystkich Twoich darach, abyśmy je przyjmowali z wdzięcznością, troszczyli się o nie z miłością i hojnie dzielili się nimi ze wszystkimi stworzeniami, na cześć i chwałę Twojego świętego Imienia²⁶

PISMO ŚWIĘTE: Psalm 65

• Wierzę, że woda należy do ziemi i do wszystkich gatunków.
• Wierzę, że woda musi być zachowana dla wszystkich czasów.
• Wierzę, że woda zanieczyszczona musi być zregenerowana.
• Wierzę, że woda jest najlepiej chroniona w naturalnych zlewiskach.
• Wierzę, że woda jest dobrem publicznym, które ma być strzeżone na wszystkich szczeblach zarządzania.
• Wierzę, że dostęp do wystarczającej ilości czystej wody jest podstawowym prawem człowieka.

DZIELENIE SIĘ WIARĄ: Podziel się czymś, czego dowiedziałeś/łaś się po przeczytaniu tej broszury o wodzie. Czy było w niej coś, co cię zdziwiło? Zaniepokoiło?

• Podejdź do naczynia z wodą. Pokłoń się przed nim, włóż w nie rękę, uczyń Znak Krzyża św. i przyjmij błogosławieństwo wody.
• PIEŚŃ NA ZAKOŃCZENIE: Wybierz jakąś pieśń na zakończenie waszej modlitwy.

1. The World Water Development Report: Water for People, Water for Life (UN) (=Raport o rozwoju wody w świecie: Woda dla ludzi, woda dla życia (ONZ): Raport ten można zamówić z internetu. Dobre streszczenie (36 stron) jest dostępne w siedmiu językach: http://www.unesco.org/water/wwap/wwdr/ex_summary/
2. International Year of Freshwater (Official Site): (=Międzynarodowy Rok Słodkiej Wody (Oficjalna strona): - w jęz. angielskim, hiszpańskim i francuskim. Po informacje o tym, co dzieje się w twoim kraju, kliknij w część "The Year around the World" (=Ten Rok w całym świecie). http://www.wateryear2003.org/ev.php?URL_ID=1456&URL_DO= DO_TOPIC&URL_SECTION=201
3. Water justice for all: global and local resistance to the control and commodification zof water. (=Sprawiedliwość w dostępie do wody dla wszystkich: globalny i lokalny opór przeciw opanowaniu i handlowaniu wodą). 26 stron. Wydane przez Przyjaciół Ziemi. Dostępne po angielsku, francusku, hiszpańsku i japońsku. http://www.foei.org/index.php
4. Document: Water a Right for all - European Africa Faith and Justice Network (=Dokument: Woda prawem dla wszystkich - Europejskoafrykańska Sieć Współpracy na rzecz Wiary i Sprawiedliwości). (po angielsku i hiszpańsku): http://www.aefjn.org/english/issues/equitable%20trade.htm
5. Report by the International Commission on Dams (=Raport Międzynarodowej Komisji na temat zapór wodnych): http://www.damsreport.org/ Przerzuć cały raport po angielsku i hiszpańsku w: http://www.damsreport.org/report/ do: Report Overview (=Przegląd Raportu) dostępny po angielsku, niemiecku, hiszpańsku, francusku, portugalsku, hindusku, polsku, chińsku i japońsku w: http://www.damsreport.org/report/overviews.htm
6. International Gender and Trade Network (IGTN) - po hiszpańsku i angielsku - http://www.igtn.org/EconoLit/Literacy.html
7. UNESCO and Water (=UNESCO a woda): - po angielsku, francusku i hiszpańsku http://www.unesco.org/water/index_es.shtml
8. Global Environmental Outlook 3 (GEO) 3-) (=Globalna perspektywa środowiskowa) daje ogólny przegląd głównych rozwojów środowiskowych w ciągu minionych trzech dziesiątek lat (angielski, hiszpański, francuski i rosyjski), oraz jak społeczne, ekonomiczne i inne czynniki przyczyniły się do zaistniałych zmian. http://www.rolac.unep.mx/geo/geo3/ jeden odcinek tego raportu mówi o świeżej wodzie http://www.grida.no/geo/geo3?english265.htm (po angielsku).
9. World Social Forum - Water (Światowe Forum Społeczne - Woda): - po angielsku, hiszpańsku i portugalsku - http://www.agenciacartamaior.uol.combr/agencia.asp?coluna-forumagua
10. Swiss Coalition (= Szwajcarska Koalicja): - po niemiecku, francusku, włosku i angielsku - http://www.swisscoalition.ch/deutsch/pagesnav/H.htm
11. World Water Rescue Foundation (=Światowa Fundacja Ratowania Wody): -po angielsku, arabsku, chińsku, francusku, rosyjsku i hiszpańsku - http://www.wwrf.org

W JĘZYKU ANGIELSKIM:

12. International Water Working Group (Międzynarodowa grupa robocza ds. wody): www.citizen.org/zmep/water
13. Save Water (=Oszczędzajcie wodę): http://www.savewater.com.au/default.asp: źródło zalecane przez Palnet Ark. (=Arka Planety), (po angielsku).
14. Greenhouse gas emissions from Dams (=Wydzielanie gazów cieplarnianych z zapór wodnych): po wolną kopię rejestru pdf 24-stronicowego raportu w języku angielskim wejdź do: http://www.irn.org/programs/greenhouse/index.asp?id-ptl.html
15. Water Barons (=Magnaci wody): http://www.icij.org/dtaweb/water/default.aspx (seria artykułów na temat wielonarodościowców i ich prób zawładnięcia wodą - (Analitycy przepowiadają, że w ciągu najbliższych 15 lat w Europie i Ameryce Północnej te spółki zawładną od 65 do 75 procent obecnych zakładów wodociągowych.
16. 110 Ways to save water (=110 sposobów oszczędzania wody) - po angielsku - http://www.wateruseitwisely.com/waterSavingTips/1000tips.html
17. Visioning a sustainable community (English) (=Przewidywanie trwałej wspólnoty (po angielsku) Proces na temat jak wypracować wizję waszej wspólnoty. http://www.wri.org/action/action vision.html
18. Polaris Institute: www.polarisinstitute.org
19. Global water outlook (=Globalna perspektywa odnośnie wody): http://www.ifpri.org/media/water 2025.htm - po angielsku. Ta strona internetowa łączy wodę z zabezpieczeniem żywności i ma kilka wolnych książek do wpisania do komputera lub do zamówienia.
20. Water Observatory (=Wodne obserwatorium): http://www.waterobservatory.org./

21.  www.netzwerk-afrika-deutschland.de
22. Tierra America (=Ziemia amerykańska) - po portugalsku i angielsku -: http://www.tierramerica.net/agua 2002/index.shtml
23. People's World Water Forum (Florence) (=Światowe Forum ludzi na temat wody) (Florencja): - po włosku - http://www.cipsi.it/contrattoacqua/forumacqua/it/index.htm
24. Brazil Social Forum - Water (=Brazylijskie Forum Społeczne - Woda): - jęz. portugalski - http://www.estadao.com.br/ext/ciencia/agua/
25. Water 2003 (=Woda 2003), po włosku, francusku i niemiecku - http://www.wasser2003bildung.ch/
26. Ecologists in Action (=Ekolodzy w akcji): - po hiszpańsku - http://www.ecologistasenaccion.org/accion/agua/home.htm
27. Eco Portal (=Ekologia) - po hiszpańsku -: http://www.ecoportal.net/temas/agua.htm
28. Save Water and Energy: (technical advice) (=Oszczędzaj wody i energii: techniczna rada) - po hiszpańsku - http://www.ahorraragua.com/
29. Ministry of the Environment (France) (=Służba środowisku (Francja): http://www.environement.gouv.fr/dossiers/cau/default.htm
30. Evian Document (=Dokument z Evian) - po angielsku i francusku - http://www.g8.fr/evian/english/navigation/2003_g8_summit/ summit/documents/water_-_a_g8_action_plan.html

Cathy Arata SSND, Caroline Price RGS, Willy Ollivier CICM, Antonio Silvio Da Costa Junior O.CARM, Enrique Marroquin CMF, Jefferies Foale C.P., Dominick Pujia FMS, Tiziana Longhitano SFP, Françoise Weber FCJM, Karen Gosser SHCJ, Michael Heinz SVD, Gearóid Francisco Ó Conaire OFM, Marjorie Keenan RSHM, Celine Monteiro FMM, Vanya Walker-Leigh, novice TSSF (Wspólnota anglikańska), Mons. Liam Bergin, Carlos Mesters O.CARM, Josefina Arrieta FMM, Jacqueline Millet FMM, Joe Rozansky OFM, Michael Moran CP (opracowanie artystyczne).

(Opracowanie artystyczne - prawo autorskie, chyba że użyte przy reprodukcji broszury).

¹ Komentarz - "Sister Water - A Franciscan Perspective" [=Siostra woda - perspektywa franciszkańska", Brat Celso Márcio Teixeira ofm, por. http://www.ofm-jpic.org/ecology

² UNEP, Global Environmental Outlook [UNEP=Środowiskowy Program ONZ, Globalna perspektywa środowiskowa].

³ UN World Water Development Report [=Raport ONZ-u dotyczący rozwoju w zakresie gospodarowania wodą w świecie].

⁴ Rob Boden, Water Supply: Our Impact on the Planet [=Zapasy wody: Nasz wpływ na Planetę], (Hodder Wayland 2002).

⁵ Peter Gleick, The World's Water 2000-2001 [=Woda świata 2000-2001], (Island Press 2000).

⁶ Latin America Press, §7, 28 luty, 2000.

⁷ Guardian Unlimited [=Opiekun nieograniczony], 12 maj, 2001; artykuł ks. Addley: "Tourist's Water Demands Bleed Resorts Dry, [=Wymagania wody przez turystów wysuszają do reszty licznie uczęszczane miejsca].

⁸ www.worldwater.org

⁹ New Internationalist Magazine, [=Nowy magazyn internacjonalisty], Marzec 2003.

¹⁰ Odniesienie do wszystkich orędzi Stolicy Świętej na Światowy Dzień Pokoju, łącznie z rokiem 2001, w 6 językach: http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/messages/peace/index.htm

¹¹ "The Global Water Outlook to 2025: Averting an Impending Crisis" [=Światowa perspektywa wodna na rok 2025: Oddalanie grożącego kryzysu"] http://www.ifpri.org/pubs/fpr/fprwater2025.pdf

¹² New Internationalist Magazine, March 2003 [=Nowy magazyn internacjonalisty, marzec 2003].

¹³ Water for all Campaign, Public Citizen [=Kampania Woda dla wszystkich, Publiczny obywatel] (www.citizen.org/cmep/water)

¹⁴ Ibid.

¹⁵ Ibid.

¹⁶ Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization) (WTO), która ustanawia reguły dla międzynarodowego handlu, ma niezachwiane przekonanie o dobrodziejstwie sił rynkowych. Domagając się zniesienia tak zwanych barier handlowych, usiłuje stworzyć otwarte rynki w całym świecie, nie skrępowane przez kulturę, tradycje polityczne, prawa społeczne czy ochronę środowiska.

¹⁷ General Agreement on Trade in Services (GATS) [=Generalne Porozumienie w sprawie Handlu w dziedzinie Usług]. - Jednym ze skutków globalizacji jest gwałtowne i często niepotrzebne naleganie na prywatyzację i przejmowanie przez korporacje usług publicznych - łącznie z edukacją, lecznictwem, zarządzaniem wodą i usługami komunalnymi - w krajach całego świata. Wielkie międzynarodowe korporacje w przemyśle usług współpracują z rządami krajów i międzynarodowymi korporacjami dla ustanowienia zestawu silnych przepisów handlu, które będą międzynarodowo narzucać usługi rynku. Jest to przedmiotem pertraktacji odbywających się aktualnie w siedzibie Światowej Organizacji Handlu w Genewie, gdzie rządy krajów opracowują nowy traktat dotyczący handlu i inwestycji.

¹⁸ Defend the Global Commons [=Brońcie ludności świata], [t.2, nr 1, styczeń 2003] www.citizen.org/cmep/water

¹⁹ Suez: http://www.suez.com/(angielski, hiszpański i francuski);
Vivendi: http://www.vivendiwatersystems.com/ (angielski i francuski);
Thames Water: http://www.thames-water.com/ (angielski).

²⁰ Ks. Carlos Mesters, OC, /2003.

²¹ Mons. Liam Bergin, Rektor College'u Irlandzkiego, Rzym.

²² "Water, an Essential Element for Life", [=Woda, istotny element dla życia], dla trzeciego Forum Wody Świata (Kyoto, 16-23 marca 2003). Egzemplarze tekstu w kilku językach są dostępne pod: http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/justpeace/index.htm

²³ Ibid.

²⁴ Odniesienie do wszystkich Orędzi Stolicy Świętej na Światowy Dzień Pokoju, łącznie z dokumentem o środowisku, 1990, w 6 językach: http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/messages/peace/index.htm

²⁵ Dokument AEFJN [Afrykańsko-Europejska Sieć Współpracy na rzecz Wiary i Sprawiedliwości] na temat wody. por. http://www.aefjn.org/

²⁶ Nabożeństwa modlitewne Światowej Rady Kościołów.